 |
www.pulk2piechoty.fora.pl
Forum Pułku 2 Piechoty Księstwa Warszawskiego
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
Działyńczyk
Starszy Sierżant
Dołączył: 27 Cze 2010
Posty: 526
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 2 razy
Ostrzeżeń: 0/5
|
 Wysłany: Wto 22:16, 09 Sie 2011 Temat postu: Spór o Dubienkę z 1792 roku. |
|
|
Spór o Dubienkę z 1792 roku.
Ostatnio pojawiła się na rynku nowa książka Bartłomieja Szyndlera "SILVA RERUM POLONORUM - KSIĘGA II POD ZNAKIEM KOŚCIUSZKI I NAPOLEONA".
Zawarta jest w niej ciekawa relacja z 19 lipca spisana przez Józefa księcia Poniatowskiego o bitwie pod Dubienką. W relacji tej znajduje się wyciąg z raportu wysłanego do księcia przez generała Kościuszkę.
Możemy przeczytać tam taki mianowicie ustęp:
| Cytat: | | Mogło zginąć do 200 ludzi z naszej strony. |
Jest to suma odmienna od przyjmowanych w polskiej historiografii.
A w opracowaniach tego tematu przewijały się do tej pory liczby 90 i 900-set żołnierzy.
Przykładowo "Tadeusza Kościuszki opis kampanii roku 1792" pod redakcją Celichowskiego podaje stratę wojska na 90 żołnierzy.
To samo pismo, ale pod redakcją Mościckiego i pod zmienionym nieznacznie tytułem "Tadeusza Kościuszki opisanie kampanii 1792 roku" podaje już sumę 900 ludzi.
Inne opracowania: "Kronika Emigracji" - 90, a "Przyjaciel Ludu" - 900.
Askenazy opierając się na informacjach Antoniego Trębickiego zawartych w "O rewolucji 1794 roku" i Michała Starzeńskiego w "Pamiętnikach", pisze:
| Cytat: | | O ogólnej stracie pod Dubienką zamiast 90 czytaj 900 |
Natomiast oryginalny tekst który wykorzystany został przez Celichowskiego i Mościckiego, ma zapis następujący:
| Cytat: | | Polacy stracili 90 Ludzi rachując zrannemi |
Powstaje zatem pytanie jak wyglądała bitwa i czy można ustalić faktyczne straty jakie poniosła strona polska.
Do niniejszej pracy wykorzystane będą materiały znajdujące się w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, w zespołach "Biblioteki Ordynacji Zamojskich" (BOZ), "Militariów z Jabołonny" (MzJ) oraz "Archiwum Skarbu Koronnego" (ASK).
Dokumenty z tych zespołów zawierają m. in. raporty składane przez poszczególne jednostki w toku działań zbrojnych, jak również po jej zakończeniu.
Są tam również wypisy z wydatków Kasy Głównej Woyskowej na cele związane z kampanią.
W polskiej historiografii utrwalił się wizerunek zmagań pod Uchańką dzięki pracy Zdzisława Sułka "Bitwa pod Dubienką 18 VII 1792r.". Wymienia ona jednostki jakie walczyły w tej bitwie.
Piechotę składały regimenty 3, 5 i 12 po dwa bataliony, oraz regiment 13 z pierwszym batalionem. Autor wymienia również strzelców z regimentów 3 i 5.
Kawalerię Narodową reprezentowały dwie brygady - II Wielkopolska Pawła Biernackiego i I Ukraińska Jana Świeykowskiego pod vce brygadierem Michałem Lubowidzkim.
Lekką kawalerię stanowił 1 Pułk Straży Przedniej Krzysztofa Karwickiego.
Artylerię składały dwie kompanie pod majorem Ludwikiem Dobrskim.
Dostępne materiały dotyczą w różnym zakresie regimentu 3, 5, 12 i 13; brygady Świeykowskiego (Mokronowskiego), pułku Karwickiego i artylerii.
Składane były w trakcie, jak i po zakończeniu działań wojennych. Zamieszczone zostaną w celu dokonania obliczeń i sprawdzeniu tezy o poniesionych małych stratach.
Raporty brygady Biernackiego nie są znane autorowi niniejszego opracowania.
Regiment 3 Czapskiego
Pismo bez daty sporządzone przez pułkownika Kazimierza Jaroszowskiego w toku jego marszu na front na przełomie maja i czerwca 1792.
| Cytat: | Rapport od 2-go batalionu Regimentu Czapskiego.
Być powinno 719 a jest 711
Z tego chorych przy batalionie 20. Zostaje do służby 691.
Chorzy to 4 strzelców i 1 dobosz - przy rezerwie w Krakowie.
Pod Wartą 1 strzelec został przy rezerwie.
Chorzy przy batalionie w marszu to 1 unterofficer, 3 strzelców, 1 dobosz i 15 grenadierów.
Dezerterów - 3 grenadierów.
Strzelce idą z markotnymi minami i płociennymi torbami. Ledewerki mają być gotowe w Krakowie na 10 Junii.
Jaroszewski |
(BOZ, S. 3126, k. 552)
Oraz zestawienie powojenne.
| Cytat: | Rapport powinny z Kozienic 4 VIII podany.
Strata w toku kampanii to:
unterofficerów 6;
strzelców 26;
cieślów 2;
doboszów 4;
grenadierów 131.
Broni i rekwizytów utracono:
29 sztucerów;
26 kartuszów strzeleckich;
26 pendentów strzeleckich;
26 kaszkietów;
26 tornistrów;
26 mundurów;
31 płaszczów;
160 broni z bagnetami;
184 pałaszów;
6 bembnów;
153 patrontaszów z orłami;
73 orłów do patrontaszy;
194 tornistry;
162 mundury.
Ppłk Kczewski |
(MzJ, S. 81, k. 97)
Regiment 5
Raport podany "od pięciu batalionów" 24 VI w Ostrogu wymienia straty I batalionu:
| Cytat: | W potyczce pod Boruszkowcami 4 fizylierów zginęło.
W potyczce pod Szepetówką 13 gemainów zginęło, rannych 1 officer, 2 unterofficerów i 19 gemainów.
Od artyleryi przykomenderowanej pod Szepetówką zginęło - 1 kanonier, rannych 4 kannonierów. |
(BOZ, S. 3124, k. 570)
Oraz zestawienie powojenne.
| Cytat: | Rapport powinny od Regimentu Fizylierów dnia 5 VIII podany.
... Rekapitulacja:
1 porucznik Uzłowski uszedł z placu boju pod Zasławiem;
1 unterofficer i 47 fizylierów zabitych;
2 fizylierów w niewoli pod Boryszówką;
3 unterofficerów, 1 dobosz i 43 fizylierów - chorzy w Zasławiu;
2 doboszów, 1 cieśla i 76 fizylierów - dezerterowali;
1 fizylier peyzerowany umarł, 2 fizylierów w Głównym Lazarecie umarli.
Summa 181 głów.
Rekwizyta:
broni z bagnetami 205;
tornistrów 256;
giwerów z blachami i orłami 238;
blach do giwerów 161;
blach do patrontaszów 88;
mundurów w Dubnie 194;
rajtuzów w Dubnie 642;
leibiki 561;
czechczerów 329;
furażerek 240;
kitków 275....
mjr Fontana |
(MzJ, S.81, k. 119-129)
Regiment 12
Raport "od pięciu batalionów":
| Cytat: | W potyczce pod Boruszkowcami zginęło na grobli
1 ze sztabu niższego i 1 gemain z II batalionu.
Pod Szepetówką
I batalion
118 gemainów zabitych;
1 unterofficer i 9 gemainów rannych;
II batalion
3 ze sztabu niższego, 1 unterofficer, 34 gemainów zabitych;
2 officerów, 2 unterofficer i 30 gemainów rannych;
Od artyleryi rannych 1 kanonier od I batalionu, 1 bombardier i 2 kannonierów od batalionu II. |
(BOZ, S. 3124, k. 570)
Raport bez daty ale niewątpliwie sporządzony w Kozienicach w sierpniu.
| Cytat: | Specyfikacja zabitych, pleyzerowanych i straconych niewiadomie od 12 Regimentu.
Zabici - 1 unterofficer, feldfebel, 1 dobosz, 64 gemainów;
Ranni - 1 podporucznik, 1 chorąży, 134 gemainów;
Straceni - 2 unterofficerów, 2 cieśli, 126 gemainów.
adiutant Szumlański |
(MzJ, S. 81, k. 158-159)
Regiment 13
Raporty sporządzone 23 VI pod Ostrogiem.
| Cytat: | Specyfikacja od batalionu 1-go.
Stanął batalion do potyczki w liczbie 575, z których nikt nie zginął.
Z tych na flankierów wykomenderowanych nie powróciło gemainów 6.
Brakuje 6 karabinów i 5 pałaszy.
J. Granowski
Specyfikacja od batalionu 2-go regimentu 13-go.
Stanął batalion do potyczki w liczbie głów 469.
Z tych zginęło głów 64, plejzerowanych 58.
brakuje 125 karabinów, 80 patrontaszów, giwerów 68, kartusz 1, pałaszów 96.
Kpt F. Żółkowski |
(MzJ, S. 81, k. 162-164)
I raport z Kozienic:
| Cytat: | Specyfikacja ludzi, broni, rekwizytów... w regimencie Ostrogskim podana 5 VIII.
Brak 10 unterofficerów, 274 żołnierzów, 246 broni, 272 patrontasze, 10 kartuszy,
315 pałasze, 239 giwery z kitkami, 240 blach do giwerów.
W Zasławiu pozostawiono 42 żołnierzy, 3 kaprali, 1 sierżanta, 1 feldfebla i 1 podpułkownika.
J. Granowski pułkownik. |
(MzJ, S. 81, k. 167)
Brygada I Ukraińska Świeykowskiego
Była to jednostka, która pod koniec maja zmieniła brygadiera z Stefana Lubowidzkiego na Jana Świeykowskiego. Ten ostatni objął dowództwo swej jednostki dopiero po bitwie pod Dubienką. Przez cały czas wojny komenderował vice brygadier Michał Lubowidzki. W dokumentach z epoki i w wspomnieniach, jednostka podawana jest jako >brygada Lubowidzkiego<. Znamy jej jedyny dokument złożony już po wojnie.
| Cytat: | Rapport podany 5 VIII od szwadronów 49-60.
Ludzi pobitych - 8 namiestników, 21 towarzyszy, 5 unterofficerów, 108 szeregowych.
Zdezerterowało 9 szeregowych.
Koni zdechło 54, uciekło 10, zginęło 275.
Michał Lubowidzki vice brygadier. |
(MzJ, S. 81, k. 29 i 30)
Pułk Przedniej Straży pod numerem 1 chodzący Karwickiego
Znamy również jeden dokument od tej jednostki podany nota bene 5 VIII.
| Cytat: | Dezerterzy 51 głów;
Zabrani 43 głowy;
Zabici 17.
Koni stracono .... 121.
Broni - 78 sztuk pik, pałaszy 128, karabinków 85, pistoletów 134.
Mjr Wielowieyski |
(MzJ, S. 81, k. 51 i 52)
Artyleria
Od artylerzystów wykorzystamy trzy dokumenty z epoki.
Pierwszy z 24 czerwca z Ostroga:
| Cytat: | Zabitych, rannych i tych o których wiadomości nie ma od Korpusu Artylerii Koronnej, tudzież zabitych dozorców, fornalów i koni z dn. 24 czerwca 1792r.
Ubitych znajduje się:
sztabskapitan Bieliński, 2 unterofficerów, 2 bombardierów i 15 kanonierów.
Rannych:
kapitan Gałecki, 3 unterofficerów, 3 bombardierów, 16 kanonierów.
O których wiadomości nie ma:
2 unter, 1 bombardier, 7 kanonierów.
Ubitych dozorców, fornalów i koni z zaprzęgiem:
16 koni dane od batalionu pod armaty 3 funtowe zginęły, 1 forman zabity, 2 konie dozorców zginęły, 18 koni zbiegłych i zabitych.
Gembarzewski. |
(BOZ, S. 3124, 579)
Drugi o szpitalu w Zasławiu:
| Cytat: | W Zasławiu pozostawiono chorych i rannych ludzi:
1 sztabskapitan Gałecki - zmarł;
1 sztykjunkier W. Czapski chory został;
3 oberbombardierów, 4 bombardierów, 2 rzemieślników i 19 kanonierów.
1 felczer do dozoru chorych.
Dan w obozie pod Puławami 29 VII 92 Gembarzewski |
(MzJ, S. 81, k. 6
I raport z 5 VIII 1792 roku.
| Cytat: | Zabici:
1 sztabskapitan Biliński;
1 sztabskapitan Gałecki;
1 porucznik Tepfer;
60 głów ogółem rachując unterofficerów, bombardierów, kanonierów i rzemieślników.
28 głów rannych, 7 głów w areszt od Moskalów zabranych; 30 głów rozproszonych.
Stracone rekwizyta:
czapek z blachami i insygniami 142;
kaszkietów z blachami 25;
pistoletów 144;
pałaszów z szeydami 150;
bembnów 6;
ledewerków z pulwerflaszami 4;
manierek 176... |
(MzJ, S. 81, k. 69)
Szpitale
Dla zobrazowania stanu armii niezbędne jest podanie ilości żołnierzy przebywających w szpitalach na leczeniu.
Dysponujemy dwoma dokumentami zestawiającymi poszczególne liczby.
Pierwszy z nich dotyczy szpitala urządzonego w pomieszczeniach klasztornych w Zasławiu po bitwie zielenieckiej.
| Cytat: | Raport z Lazaretu zostawionego w mieście Zasławiu 9 VIII podany.
Zostawiono rzetelnie:
Kawaleria - 22, dezercja - 1, umarło - , znajduje się - 21;
Artyleria - 32; dezercja - 16, umarło - 8, znajduje się - 8;
Fizylierowie -61; dezercja - 41, umarło - 9, znajduje się - 11;
Regiment 1 - 5; dezercja - 1, umarło - , znajduje się - 4;
Regiment 4 - 18; dezercja - 9, umarło - , znajduje się - 9;
Regiment 6 - 10; dezercja - 5, umarło - , znajduje się - 5;
Regiment 7 - 1; dezercja - , umarło - , znajduje się - 1;
Regiment 11 - 3; dezercja - 2, umarło - , znajduje się - 1;
Regiment 12 - 33; dezercja - 8, umarło - 8, znajduje się - 17;
Regiment 13 - 57; dezercja - 12, umarło - 3, znajduje się - 42;
Regiment 14 - 21; dezercja - 14, umarło - , znajduje się - 7;
Łapczyński. |
(MzJ, S. 83, k. 2)
O skali problemu z jakim musieli zmagać się wojskowi lekarze niech świadczą liczby podane w raporcie z 30 VI przez sztabschirurga dywizji bracławsko - kijowskiej Johanna Dahlkego.
W szpitalu przebywało wówczas chorych i rannych: 15 oficerów, 167 namiestników i towarzyszy, 1141 unteroficerów i gemajnów.
Oraz drugi dokument z szpitala polowego.
| Cytat: | Raport pozostałych jeszcze chorych w Lazarecie Głównym w Kozienicach dnia 9 VIII.
Brygada Lubowidzkiego - 22 chorych i 18 plejzerowanych;
Brygada Biernackiego - 12 chorych i 10 plejzerowanych;
Pułk 1 Straży Przedniej - 26 chorych i 10 plejzerowanych;
Pułk Buławy Wielkiej - 13 chorych i -- plejzerowanych;
Pułk Buławy polnej - 15 chorych i -- plejzerowanych;
Pułk 5 Straży Przedniej - -- chorych i 1 plejzerowany;
Regiment 1 - 38 chorych i 22 plejzerowanych;
Regiment 3 - 135 chorych (1 mjr) i 34 plejzerowanych, z tych zmarł 1;
Regiment 4 - 1 chory płk i -- plejzerowanych;
Regiment 5 - 26 chorych i 2 plejzerowanych;
Regiment 9 - 27 chorych i -- plejzerowanych, ozdrowiało 3;
Regiment 11 - 14 chorych i 4 plejzerowanych, ozdrowiało 4;
Regiment 12 - 80 chorych i 12 plejzerowanych, chorych 3 officerów;
Regiment 13 - 92 chorych i -- plejzerowanych, umarł 1;
Regiment 14 - 55 chorych i 8 plejzerowanych, chory 1 officer;
Artyleria - 11 chorych i 6 plejzerowanych, chory 1 officer;
1 chory SztabsChirurg Dywizyjny, do opieki lekarzy 23 w tym 1 sztabsmedyk z regimentu 12-go. |
Jak widać w Głównym Lazarecie było 86 rannych żołnierzy z jednostek walczących w tej bitwie.
Brygada Biernackiego - niestety nie mamy żadnego raportu od tej jednostki mówiącego o stratach. Wiadomo że w porannych zmaganiach straciła ta jednostka 6 ludzi. Ale pośrednio możemy dowiedzieć się że nie były wielkie jak widać chociażby z zestawienia szpitala polowego. Kawaleria jaką dysponował Kościuszką pod Dubienką nie biła się tylko w tej bitwie. Straty ponosiła i wcześniej.
I tak:
11 VI -B1 Ukr biła się pod Boruszkowskimi Karczmami, straty do 70 głów;
12 VI -1 PPS i B1Ukr ucierały się pod Raczkami, gdzie utraciły 3 ludzi;
14 VI część 1 PPS i Brygady Lubowidzkiego walczyły pod Ostropolem - strata ok. 15 ludzi;
15 VI pod Boruszkowcami bili się żołnierze B1Ukr - straty nieznane;
18 VI pod Zieleńcami biła się cała I B1Ukr - straty nieznane;
7 VII pod Włodzimierzem potyczkę stoczył 1 PPS - straty 8 ludzi;
8 VII pod Dubnikami walczyło 180 żołnierzy z 2 PPS, których wsparło pięć szwadronów z Brygady II Wielkopolskiej Biernackiego. Ogólne straty Polaków to 19 zabitych i 9 rannych.
18 VII Dubienka - wiadomo o stracie w godzinach porannych 6 ludzi z Brygady II Wielkopolskiej.
W opisach tej bitwy, przewija się wątek wykonania kontr szarży przez 1 PPS oraz ucieczki brygady Biernackiego.
Z nielicznych innych źródeł możemy również wyczytać, że wespół z kawalerzystami Karwickiego atakowały jeszcze dwa szwadrony z brygady Biernackiego.
Kościuszko wycofując się z bitwy już po zapadnięciu zmroku, podaje oddziały z którymi szedł w jednej kolumnie. Wymienia P1PS i dwa szwadrony od B2Wlkp (Biernackiego).
Tak więc nie cała brygada wielkopolska uszła z placu boju, bo nawet po rozbiciu ataku kawalerii Polembacha był czas by jej żołnierze pozdzierali z rosyjskich trupów medale.
Zdzisław Sułek oparł swoją pracę na książce Adama Wolańskiego „Wojna polsko rosyjska 1792” oraz danych zaczerpniętych z raportów generała Kachowskiego zamieszczonych w „Sbornik russkaho istoriczewskaho obszczestwa” tom XL VII. Ale obie te publikacje zawierają wiele nieścisłości. Wolański przypuszcza że Kościuszko miał do 8 batalionów rozmieszczonych w dwóch liniach. Kachowski miał dane wywiadowcze o 7 batalionach i m. in. o bytności przy Kościuszce generała Zajączka. Czy można uściślić te dane?
Rozwiązaniem może okazać się „Journal” pisany osobiście przez generała Kościuszkę od 17 maja, a opisujący m. in. Bitwę pod Dubienką. Dziennik ten wymienia ze szczegółami poszczególne działania jak i przebieg kampanii. Pod datą 10 VII wymienia podział wojska jaki ma się dopełnić przed obsadzeniem linii Bugu.
| Cytat: |
Xiąże ma stanąć pod Dorohuskiem we środku,
ja zostanę tu pod Dubienką na prawym skrzydle Xcia. Wielhorski pójdzie na lewe skrzydło Xięcia. Podział korpusów jest takowy - z Xięciem pójdzie brygada Poupparta to jest regiment 14, batalion Raczyńskiego, batalion Ilińskiego, brygada Trokina to jest regiment 1-y, regiment 13, brygada Dzierżka, brygada Jerlicza, Pułk Buławy Wielkiej, Pułk Xcia Lubomirskiego, część artylerii.
Z Wielhorskim pójdzie brygada Brodowskiego to jest regiment 6, regiment 7, brygada Hadziewicza, brygada Mokronowskiego, Pułk Zajączka i Kozaków.
Przy mnie zostanie brygada Rzewuskiego to jest regiment 5 i 12, tudzież regiment Czapskiego z generałem Czapskim, brygada Lubowidzkiego i Biernackiego, Pułk Karwickiego.
O godz. 5 po południu wymaszerował Wielhorski ze swoim korpusem… |
11 lipca
| Cytat: |
W nocy o godzinie 3 wymaszerował Xiążę ze swoim korpusem do Dorohuska…
…Korpus zaś mój tym sposobem jeszcze wczoraj w wieczór rozstawiłem- do miasta od strony Kumowa przypiera prawym skrzydłem Regiment Fizylierów, obok tego stoi Regiment Malczewskiego, dalej Brygada Lubowidzkiego a na samym lewym skrzydle Pułk Karwickiego - za tą linią o kilkaset kroków stoi Brygada Biernackiego tak że prawym skrzydłem przeskrzydla pierwszą linię. Regiment Czapskiego stoi z drugiej strony miasta. I batalion przed groblą a drugi koło baterii nad mostem… |
12 lipca
| Cytat: |
…tudzież odebrawszy rozkaz abym ze swoim korpusem stanął między wsią Ukańką i Kulomczycami zleciłem ppłk Krzewskiemu aby z batalionem swoim w nocy o godzinie 12 opuściwszy baterią nad mostem złączył się z drugim batalionem Regimentu Czapskiego, który przed groblą stoi i razem z tym pomaszerował za miasto do obozu… |
13 lipca
| Cytat: |
…kazałem się zatrzymać korpusowi przed (!) Ukańką i posłałem przez pisarza Rzewuskiego raport do Xięcia… postawiłem więc korpus pod wsią Uhanką skośnym frontem do wsi i do rzeki; na prawym skrzydle które prawie o kordon opiera Brygada Biernackiego dalej Regiment Czapskiego, Fizylierów i Malczewskiego, na lewym skrzydle Brygada Lubowidzkiego, Pułk zaś Karwickiego stanął na flanku na lewym skrzydle Lubowidzkiego. Tym sposobem korpus postawiwszy pojechałem do Xięcia…
… wydałem rozkaz por. Sałeckiemu aby obóz oszańcował fleszami i bateriami z strony Dubienki…
…W nocy postawiłem batalion 2-gi Fizylierów na wzgórku pod wsią Kolemczycami a kilkaset kroków od lewego skrzydła naszego sytuowaną… |
14 lipca
| Cytat: |
Przez cały dzień ludzie koło szańców robią; przez całą noc robotę kontynuować mają…
…koło samego prawego skrzydła obozu idzie droga z Dubienki do Chełma, między Kordonem Cesarskim y obozem, tendy nieprzyjaciel jeżeli się przez Bug pod Dubienką przeprawi iść musi. Przejście to jak najmocniej bateriami i flisami zabezpieczyłem. |
15 lipca
| Cytat: |
…dezercja w moim korpusie teraz prawie zupełnie ustała chociaż nad samym kordonem stoję. Przyczyną największą do dezercji był niedostatek żywności, który teraz ustał. |
16 lipca
| Cytat: |
po południu pojechał szef Karwicki z 6 kozakami do Bindiugi… kazał kozakom swoim patrolować |
17 lipca
| Cytat: |
O godzinie 5 po południu dają mi znać że Moskale przeprawiają się przez Bug…
…Korpus swój i harmaty rozstawiłem na bateriach i flissach i czekałem ataku…
… a że już się ściemniało, kazałem placówkom łańcóch formować przed szańcami od Kordonu do Bugu. Placówki duńskie stały naprzeciwko naszych. Piechota moja stała pod bronią za szańcami, kawaleria w miejscu swoim i tak noc cała przeszła |
18 lipca
| Cytat: |
… Linia jedna rozwinęła się wprost naprzeciwko naszym szańcom, druga nad Bugiem frontem ku wsi i naszemu lewemu skrzydłowi… wtym Pułk pod komendą pułkownika Palembicha przerznąwszy się klinem lasu kordonowego, atakował nasze dwie ostatnie baterie z prawego skrzydła, a lubo bardzo znaczna liczba tego pułku y tam pułkownik Palembik zginął od kartaczow naszych, ręcznej broni i bagnetów. Jednak atak ten zmieszał piechotę naszą która stała na bateriach tych, to jest batalion Czapskiego i drugi Malczewskiego. Wszystko zaczęło się rejterować, ale w tym wpadła kawaleria nieprzyjacielska ze wszech stron i przerwała nasz korpus, prawe skrzydło od lewego tak że się już z lewego skrzydła na prawe dostać nie można było. Skoro kawalerię nieprzyjacielską widziałem atakującą nasze baterie, posłałem po Brygadę Biernackiego, którą postawiłem był w dole za środkiem naszych szańców, ale tej już tam nie było. Na koniec przyszedł Pułk Karwickiego i odpędził nieco kawalerię nieprzyjacielską, ale już to nic nie pomogło. My zawsze odstrzeliwując się rejterowali się, to jest z Pułkiem Karwickiego, dwoma szwadronami Karwickiego Biernackiego, z batalionem I -ym Malczewskiego, Fizylierów i II -im Czapskiego z 1 haubicą i kilką harmatami trzema funtowymi. Kawalerią posłałem naprzód, piechota szła za nią. Batalion z podługowatym czworogranie skrywał wszystko z tyłu;
Skorośmy tylko weszli w las, ze trzech stron atakowali strzelcy konni ten czworogran, który bez ustanku odstrzeliwał się. W tylnej ścianie czworogranu szła harmata która |
Na tym słowie urywa się zapisek kopii „Jurnala”.
CDN
Tadeusz Kościuszko w swym "Journalu" precyzyjnie wymienia siły jakimi dysponował oraz sposób ich rozmieszczania w poszczególnych bataliach.
Jedyny raz kiedy nie precyzuje rozstawienia wojska, to właśnie moment powiadomienia go (17 VII) o sforsowaniu Bugu pod Dubienką.
Jak sam napisał - korpus mój i armaty rozstawiłem na bateriach i flissach, i czekałem ataku.
Roztawienie było bardzo przypadkowe, gdyż było wynikiem braku czasu.
W każdej chwili spodziewano się ataku. Umocnienia należało obsadzić jak najśpieszniej a to właśnie zaowocowało pomieszaniem batalionów obsadzających umocnienia.
I ostatecznie właśnie tak rozstawione oddziały, po całonocnym czuwaniu, przystąpiły w następnym dniu do boju.
Jakimi oddziałami dysponował generał Kościuszko?
Przypomnijmy że według ustaleń Zdzisława Sułka były to regimenty 3, 5, 12 i I batalion 13 regimentu. Razem siedem batalionów.
Prócz nich wymienia jeszcze autor strzelców z regimentów 3 i 5 walczących na prawym skrzydle polskiego ugrupowania, w lasku przed Wolą Habową.
Dodatkowym wzmocnieniem dywizji był I batalion 1 Regimentu, usytuowany w Husynnem. Ale tak naprawdę tylko podlegał on rozkazom Kościuszki, bo bił się i działał samodzielnie.
Czy zatem nie należy zrobić korekty sił polskich pod Dubienką?.
Regiment 13 nigdy nie był wymieniany w opisie bitwy. Gdzie mogli być jego żołnierze? Wśród danych przytoczonych przez Wolańskiego w jego pracy "Wojna polsko-rosyjska 1792r." możemy odnaleźć następujące wzmianki:
Krasicki wymienił skład swej komendy, i tak w Dorohusku miał dwie kompanie piechoty, w tym jedną pod sztabskapitanem Dobrskim, a więc 13 regiment. Równocześnie wymieniona jest też kompania kapitana Konarzewskiego (13 Rgt) w miejscowości Świerże. To już dwie informacje o piechocie z tego regimentu. Kolejna, to wzmianka o przyjściu do Dorohuska majora Burzyńskiego "z batalionem" jako wzmocnienie (13 Rgt). Ostatnia informacja pochodzi od samego Józefa księcia Poniatowskiego. Otóż 18 VII na alarmujące raporty o walce Krasickiego, książę pospieszył mu w sukurs z jednym batalionem i "cokolwiek" armatami. Czy był to kolejny batalion 13 Regimentu, nie wiadomo. Ale wynika z tych danych, że żołnierze Regimentu Ordynacji Ostrogskiej (13) byli rozciągnięci od Świerża aż po Dorohusk. I żaden z oficerów nie wymienia posiłków z piechoty wysłanych do obozu pod Dubienkę!
Batalion z 5 Regimentu stał pod Kolemczycami i nawet sam Kościuszko nie wspomina o ściągnięciu go pod Uchańkę w toku bitwy. Mało tego, placówki swe miał rozciągnięte aż pod Bereźce. Z relacji Krasickiego wiemy że tam stał jego feldwach obok FIZYLIERÓW czyli żołnierzy 5 Regimentu. Urządził tam zasadzkę z pięciu strzelców by polować na dońców. Może właśnie stąd wziął się mit strzelców 5 Regimentu?
Batalion z Regimentu 1 bił się w innym miejscu (Husynne), a za bitwę krzyż VM otrzymał Stanisław Fiszer. Ale był on adiutantem Kościuszki i fizycznie był przy swym generale.
To nie wszystko jeszcze, bowiem podobnie wygląda sprawa ze strzelcami. Jak widać z powojennych raportów, Fizylierzy (5 Rgt) nie wymieniają wśród strat ŻADNEGO wyposażenia strzeleckiego. Regimenty 3 i 13 wprost przeciwnie, bardzo szczegółowo wymieniają straty kartuszy strzeleckich. Mało tego, Kasa Główna Wojskowa wypłacająca żołd żołnierzom, również nie odnotowała istnienia przy armii ukraińskiej strzelców 5 Regimentu, a jedynie | Cytat: | | na batalion strzelców z regimentów 3, 13, 14 złotych polskich... |
.
Strzelcy Fizylierów nie dotarli pod Dubienkę, bo zostali bowiem przy sztabie swej jednostki w Białymstoku i razem z nim wycofali się do Bielska. Jeżeli bili się, to jedynie na froncie litewskim razem z komendami koronnymi na tamtym teatrze działań.
Podobnie i stan artylerii uległby zmniejszeniu o dwie armaty 3funtowe rzekomego batalionu 13 Regimentu i II batalionu "Fizylierów" w Kolemczycach.
Reasumując
Kościuszko dysponował wzdłuż całego frontu na szańcach i fleszach jak i w ich pobliżu siłami jedynie pięciu batalionów pieszych i jedną kompanią strzelecką oraz 20 działami. Były to 2 armaty 12funtowe, 6 armat 6funtowych, 2 haubice 8funtowe i 10 armat 3funtowych.
Jaki był szyk wojsk polskich?
Generał Tadeusz Kościuszko w swym "Jourlal'u" wymienia skład piechoty dwóch prawych baterii, która została 'zmieszana' atakiem carskiej kawalerii. W dotychczasowych zapiskach opisując szyki, ZAWSZE wyliczał je od prawego skrzydła. Jeżeli i tym razem tak uczynił, a nie mamy powodu sądzić że nagle odmienił swe przyzwyczajenia, to wiemy jak wyglądała tam sytuacja. Ostatnia bateria z prawej strony obsadzona była żołnierzami I batalionu 3 Regimentu. Druga a przedostatnia bateria, była broniona przez II batalion 12 Regimentu.
A dalsze szyki, jak były podzielone?
Na podstawie dostępnych materiałów, bardzo ubogich zresztą, nie można jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Może częściowo udałoby się rozwikłać tę zagadkę dzięki przeprowadzeniu dokładnych badań archeologicznych w terenie. Wszak do chwili obecnej zachowały się resztki umocnień Kościuszki, a ewentualne znaleziska z wyposażenia jak i chociażby numerowanych guzików na stanowiskach, prawdopodobnie bardzo przybliżyłyby nas do uzyskania wielu odpowiedzi. Natomiast wielkość polskich strat wydaje się już jednak nie do ustalenia.
Wieczna Cześć i Chwała Bohaterom !!!
Bibliografia:
Zdzisław Sułek "Bitwa pod Dubienką 18 VII 1792"
Adam Wolański "Wojna polsko - rosyjska 1792r."
Bartłomiej Szyndler "Silva Rerum Polonorum" ks. II
"Tadeusza Kościuszki dwie relacje o kampanii polsko-rosyjskiej 1792r."
Archiwum Główne Akt Dawnych, zespół "Militaria z Jabłonny" oraz "Biblioteka Ordynacji Zamoyskich"
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]
Post został pochwalony 1 raz
Ostatnio zmieniony przez Działyńczyk dnia Czw 23:22, 03 Sty 2013, w całości zmieniany 7 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
 |
|
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
wojsport
Popisowy
Dołączył: 11 Sie 2011
Posty: 4
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Gdańsk
|
| Wysłany: Czw 23:42, 11 Sie 2011 Temat postu: |
|
|
Bardzo ciekawy artykuł, czekam na kolejne odcinki interesują mnie także dokładne straty rosyjskie w tej bitwie. Dziwią mnie np minimalne straty Fizylierów pod Boruszkowcami, jest to jednak prawdopodobne gdyż Regimentowi 5 o ile pamiętam udało się przedostać zza groble, na której po odcięciu zostały bataliony z Reg bodajże 1 Gorzeńskiego i 14 im.Potockich
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez wojsport dnia Czw 23:51, 11 Sie 2011, w całości zmieniany 1 raz
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
Działyńczyk
Starszy Sierżant
Dołączył: 27 Cze 2010
Posty: 526
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 2 razy
Ostrzeżeń: 0/5
|
| Wysłany: Pią 16:13, 12 Sie 2011 Temat postu: |
|
|
Straty rosyjskie są nie do ustalenia. Oficjalne dane podane przez Kachowskiego można włożyć między bajki.
Jedyna możliwość to porównanie raportów poszczególnych jednostek złożonych przed rozpoczęciem kampanii (a danymi takimi nie dysponował nawet Adam Wolański)
z tymi składanymi po poszczególnych bitwach.
Nic mi nie wiadomo o ich istnieniu. Gdybyśmy nimi dysponowali to można by pokusić się o wyliczenie przybliżonych strat w kampanii 1792 roku
(stan wyjściowy minus stan z początku powstania). A tak guzik...
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez Działyńczyk dnia Pią 16:14, 12 Sie 2011, w całości zmieniany 1 raz
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
Działyńczyk
Starszy Sierżant
Dołączył: 27 Cze 2010
Posty: 526
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 2 razy
Ostrzeżeń: 0/5
|
| Wysłany: Pon 20:08, 15 Sie 2011 Temat postu: |
|
|
Podliczenia...
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez Działyńczyk dnia Czw 18:02, 03 Sty 2013, w całości zmieniany 4 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
kropek
Rekrut
Dołączył: 26 Cze 2010
Posty: 87
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Lublin
|
| Wysłany: Śro 11:16, 24 Sie 2011 Temat postu: |
|
|
Nie wiem co napisać w odpowiedzi na artykuły. Potrzeba głębokiej wiedzy (mam na myśli ogólną perspektywę) by krytycznie podejść. Ja niestety takiej wiedzy nie mam. Emocjonalnie podchodząc, mogę tylko napisać och, ach! Ochy i achy może i schlebiają ale takie trochę trywialne są, a ja nie chciałbym tak trywialnie. Dlatego też nie napiszę nic ponad: tak trzymać Darku!
PS.
17 lipca
"placówki duńskie stały (...)"
Czy chodzi o dońców? Czy rzeczywiście jakieś oddziały duńskie!?
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez kropek dnia Śro 14:24, 24 Sie 2011, w całości zmieniany 1 raz
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
Działyńczyk
Starszy Sierżant
Dołączył: 27 Cze 2010
Posty: 526
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 2 razy
Ostrzeżeń: 0/5
|
| Wysłany: Śro 19:32, 24 Sie 2011 Temat postu: |
|
|
Tak, to chodzi o kozaków i baszkirów.
Całe to lekkie tałatajstwo utrzymujące się z wojny.
W tym czasie walczył z mieszkańcami Rzeczypospolitej tylko jeden pułk kozaków regularnych, którzy otrzymywali żołd. Reszta nie.
A pułków było mnogo...
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
wojsport
Popisowy
Dołączył: 11 Sie 2011
Posty: 4
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Gdańsk
|
| Wysłany: Sob 21:58, 08 Paź 2011 Temat postu: Nie było 5-tki ? |
|
|
Dużą niespodzianką jest dla mnie wiadomość iż pod Dubienką nie było fizylierów wszak to min. dzięki Dubience zdobyli oni opinie jednego z najlepszych regimentów koronnych, każdy opis tej bitwy, który czytałem podkreslał ich doniosłą rolę, no ale coż jesli to prawda..
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
Działyńczyk
Starszy Sierżant
Dołączył: 27 Cze 2010
Posty: 526
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 2 razy
Ostrzeżeń: 0/5
|
| Wysłany: Sob 23:25, 08 Paź 2011 Temat postu: |
|
|
| Cytat: | | Dużą niespodzianką jest dla mnie wiadomość iż pod Dubienką nie było fizylierów |
Adamie, o ile pamięć mnie nie myli, to nic takiego nie napisałem.
Regiment Fizylierów w początkach bitwy był najprawdopodobniej rozdzielony.
Jego bataliony mogły się połączyć dopiero po zakończeniu odwrotu po bitwie.
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
Działyńczyk
Starszy Sierżant
Dołączył: 27 Cze 2010
Posty: 526
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 2 razy
Ostrzeżeń: 0/5
|
| Wysłany: Pią 8:41, 04 Sty 2013 Temat postu: |
|
|
Zapraszam do przeczytania całości tekstu w pierwszym poście. Pominąłem tylko sprawę uszykowania polskiego frontu i rozmieszczenia piechoty na poszczególnych umocnieniach. Wiadomo, iż Kościuszko nakazał budowę TRZECH baterii oraz szeregu flesz. Nie były to olbrzymie dzieła, ich obsadę zapewniały jedynie małe komendy piechoty. Reszta pododdziałów stać musiała niejako w drugiej linii poza umocnieniami...
Dajcie mi ludzie środki, a zorganizuję wyprawę w teren i przebadam te stanowiska...  
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
|
|
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
|
fora.pl - załóż własne forum dyskusyjne za darmo
Powered by phpBB © 2001, 2005 phpBB Group
|
FAQ
Szukaj
Użytkownicy
Grupy
Galerie
Rejestracja
Zaloguj się, by sprawdzić wiadomości
Zaloguj
