www.pulk2piechoty.fora.pl

Działyńczyk · Wysłany: Śro 21:03, 07 Mar 2012 Temat postu: Przysięga

Uroczyste składanie przysięgi towarzyszyło wojsku od bardzo dawna.
Zachowało się wiele relacji o ich składaniu.
Gorzej natomiast wygląda sprawa zachowania samych tekstów poszczególnych Rot.
Dlatego celem niniejszego opracowania będzie przybliżenie czytelnikowi tekstów różnych przysiąg jak również zmian jakie w nich zachodziły na przestrzeni lat,
jak i zmieniających się warunków politycznych.

Rzeczypospolita Oboyga Narodów pod panowaniem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego była krajem słabym, uzależnionym od obcych dworów.
Praktycznie straciła prawo do samostanowienia. Próbą zmiany takiego stanu rzeczy był pierwszy zryw zbrojny, znany jako Konfederacja Barska.
Ruch ten często jest traktowany jako pierwsze narodowe powstanie. Wykształcił własne struktury tak polityczne jak i wojskowe.
Żołnierze tych powstańczych oddziałów zostali zobowiązani przez Generalność do składania specjalnej przysięgi. A oto i ona:

Działyńczyk · Wysłany: Śro 21:04, 07 Mar 2012 Temat postu:

W wolnej chwili dopiszę resztę
Cool

Pozdro.

Baldauf · Wysłany: Czw 19:23, 08 Mar 2012 Temat postu:

...a tu wersja przysięgi pierwszy raz złożonej uroczyście przez medyków wojsk Księstwa Warszawskiego 3 maja 1807 roku. Wczesniej składał ją m.in. Dr. Hoffman na ręce Dr. Lafontaine jako protochirurga
Ja ………………………………………….

Przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu, że pomocy lekarskiej choremu wojskowemu nie odmówię, każdego z nich pilnie i szczerze ratować obiecuję.
Lazarety w największym porządku utrzymam
i w czas dojrzę.
Egzaminy w sztuce i biegłości nakazane
w czas zdawać będę.
Z pieniędzy memu zawiadywaniu powierzonych
nie uronię
Zaświadczeń niezdatności nie wydam innym jako tym,
którzy dla ran odniesionych lub choroby
dalej służyć nie będą w stanie.
Ile razy komenderowanym będę bądź w batalii, oblężeniu, lazarecie lub innych wojskowych przypadkach to zawsze powolnym i gotowym pokażę i tak się zachowam.
Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna Syna Jego męka.

...kilka wersów brzmi ciekawie Wink

Działyńczyk

A tu mamy przysięgę składaną przez Regiments Felczerów (ok. 1775):
"Ja, N.N., przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu, iż przystając do Regimentu N.N. za RegimentsFelczera, Najjaśniejszemu Stanisławowi Augustowi Królowi Polskiemu, Wielkiemu Xżeciu Litewskiemu i Najjaśniejszej Rzeczypospolitey wiernym, życzliwym i powolnym będę. Dobra Najjaśniejszej Rzeczypospolitey ile możności szukać, a szkodzie i utracie podług sił moich zapobiegać. W urzędzie moim z wszelką sprawować się pilnością będę. Ile razy się u przerzeczonego Regimentu chorzy znajdą, tych podług możności z wszelką usilnością i starunkiem
tak wewnętrznie jak zewnętrznie lekarstwy opatrywać będę. We dni i w nocy ile razy mojej potrzeba będzie pomocy, czy to w Lazarecie lub indziej, usługę moją wiernie uczynię i wypełnię,
i we wszystkim tak się zachowam abym Boga, moich przełożonych i własne sumienie nie obraził. Powinne mi pieniądze na lekarstwa podług przepisu regulaminu nie na co innego obrócę,
jak na pożytek chorych u Regimentu tego u którego zostawam. Żadnej lichwy i zarobku niemi szukać nie będę jakbym każdego czasu odpowiedzieć za nie miał.
Od Regimentu u któregom umieszczony, oddalić się nie zechcę. Ile razy kommenderowany będę bądź to w batalii, oblężeniu, lazarecie lub w innych wojskowych przypadkach,
zawzdy się powolnym i gotowym pokażę i tak zachowam, jak na poczciwego i wiernego przynależy i przystoi RegimentsFelczera.
Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna Syna Jego Męka."

Jak widać jest tutaj wiele zbieżności z tekstem dla lekarzy wojskowych z czasów Księstwa Warszawskiego.

Przysięga jaką składano z chwilą uroczystego nadania Chorągwi czy Sztandaru (1775):
" My, sztabsoficerowie, subalterni, unteroficerowie, gemaini Regimentu N.N. przysięgamy Panu Bogu Wszechmogącemu, iż Najjaśniejszemu Stanisławowi Augustowi Królowi Polskiemu, Wielkiemu Xżeciu Litewskiemu i Najjaśniejszej Rzeczypospolitey Polskiey wiernie, powolnie, chętnie i poczciwie służyć będziemy, podług hetmańskich rozkazów i ordynansów ściśle się zachowywać i Oyczyźnie. Nieprzyjaciołom życiem i krwią, pokąd w służbie zostajemy, dzielny i mężny odpór dawać i o to jak najpilniej starać się chcemy. Aby od państw Najjaśniejszego Króla JMci i Rzeczypospolitey wszelkie szkody, zniszczenia i uszczerbki ile możności przez nas były przestrzegane i oddalone. O pożytek zaś i ich dobru jak najdokładniej starać się, onychże szukać, popierać będziemy. A wszystko to co by było szkodliwego i z ich pokrzywdzeniem doniesiemy. Od Regimentu i Chorągwi pod któremi zostajemy bądź to w polu, oblężeniu,
bitwach i potyczkach, lądem i wodą i we wszystkich okazjach nie odstąpimy ani się nie ukryjemy. I owszem, ile razy nas zajdą rozkazy, pokąd życia i jak długo nam zdrowie pozwoli,
za temi statecznie, powolnie i chętnie pójdziemy, a zgoła tak się zachowamy jak na poczciwych, wiernych, posłusznych, mężnych i nieustraszonych przynależy i przystoi wojowników,
i jak powołanie nasze po nas wyciąga.
Tak nam Panie Boże dopomóż i niewinna Syna Jego Męka."

Rota przysięgi jaką mieli składać dowódcy dywizji i ich zastępcy,
a więc generałowie leitnanci i generałowie majorowie (1790):
"Ja N.N., przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu w Trójcy Świętej Jedynemu, iż Najjaśniejszemu Panu Stanisławowi Augustowi Królowi Polskiemu, Wielkiemu Xżeciu Litewskiemu
i Najjaśniejszej Rzeczypospolitej wiernie służyć i tak się sprawować zechcę, jak na poczciwego i honor kochającego przynależy i przystoi Oficyiera. Powinności swojej we wszystkim zadosyć uczynić usiłować będę, a wszystko co by ku zdradzie i szkodzie Najjaśniejszego Króla JMci i Rzeczypospolitej zmierzać mogło, przestrzegać i oddalać będzie moją powinnością.
Rozkazy i ordynanse najwyższej komendy pełnić powinienem.
Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna Męka Jego."

Działyńczyk

Ale już niebawem nadeszły czasy które wymusiły niejako powstanie, jak również składanie nowych przysiąg. Przyczynkiem do tego typu działań było uchwalenie Ustawy Rządowej która przeszła do historii jako Konstytucja 3-go Maja, nowa forma rządów Rzeczypospolitey, gwałtownie zmieniająca dotychczasowy stary porządek, na polu składania przysięgi również zaprowadziła zmiany. Każdy urzędnik, niskiej rangi czy wysokiej, łącznie z posłami i ministrami jak i samym królem Stanisławem Augustem Poniatowskim miał wykonać przysięgę na wierność konstytucji.
Dla przykładu podam tu Rotę złożoną przez prezydenta miasta Piotrkowa właśnie 1791r. :

- "Ja ... Prezydent Miasta Piotrkowa Najjaśniejszemu Królowi i Rzeczypospolitey wiernym będę. Posłuszeństwo Prawom i Ustawom Sejmowym za najściślejszy biorę sobie obowiązek. Zwierzchności miasta Piotrkowa, w którym do Obywatelstwa jestem, podległym być chcę i obowiązki wszelkie zachowam. Co wszystko zaręczam tak za siebie jako i następców moich."

Podobnie było i w siłach zbrojnych. Cały skład osobowy armii wykonać miał przysięgę na wierność tejże KONSTYTUCJI.
Oto jej treść:

-"My ... przysięgamy panu bogu w trójcy świętej jedynemu,
iż najjaśniejszemu Stanisławowi Augustowi Królowi Polskiemu wraz z stanami skonfederowanymi i opisem konstytucji nowej roku 1791 dnia trzeciego, miesiąca maja, w Stanach sejmujących uchwalonej, we wszystkim posłusznymi będziemy, tejże Konstytucji i całości Ojczyzny naszej od wszelkiej napaści zewnętrznej i rokoszu wewnętrznego, wszystkimi siłami bronić obowiązujemy się, ordynansom Komisji Wojskowej posłusznymi będziemy.
Tak nam Panie Boże dopomóż."

Czas, miejsce i sposób składania w/w przysiąg stały się formą manifestacji patriotycznych na wielką skalę. Wykonywanie tej przysięgi na wierność konstytucji rozkazano składać również żołnierzom będących w czasie tych uroczystości na urlopie. Zdecydowana większość składu osobowego armii, zarówno oficerów, kadry podoficerskiej jak i szeregowych, zdążyła wykonać tę szczególną przysięgę jeszcze przed rozpoczęciem działań zbrojnych w następnym, 1792r. Przebywający za granicą mieli czas do powrotu do kraju i wykonania przysięgi do Kwietnia 1792r. po tym czasie pozbawieni mieli być urzędów, stopni i poborów. Jak wiadomo taką opcję wybrali tylko nieliczni. W międzyczasie narastała izolacja dyplomatyczna Polski. Coraz częściej docierały informacje że Imperatorowa Rosji - Caryca Katarzyna II nie pogodziła się z utratą wpływów w tej podległej sobie Polszcze. Stanisław August liczył na poparcie dyplomatyczne ze strony Austrii i Saksonii. Pewności jego wzmacniał dodatkowo atut traktatu sojuszu wojskowego zawartego z Królestwem Prus. Przychylne nastawienie europejskiej opinii publicznej też miało swoją wagę. Jak się niebawem okazało nie był to jeszcze czas do załatwiania problemów międzynarodowych bardziej piórem niż orężem.

Działyńczyk

Ale czarne chmury zbierały się już na Polską. Coraz częściej docierały informacje o koncentracji armii carskiej nad granicą. Należało jak najszybciej brać się do zapewnienia warunków obrony przed spodziewaną interwencją carowej. Prócz wzmocnienia armii liniowej, nowy etat uwzględniał powołanie Batalionów Lekkiej Piechoty złożonej z ochotników lub jak to wówczas mówiono z wolonterów.
Król Stanisław August Poniatowski naznaczył im rotę przysięgi która by uwzględniała następujący tekst:

"Jako za ochotnika ofiarujący się, Nam Królowi, Rzeczypospolitey, Ustawie Rządowej i zwierzchności wojskowej do której aplikowanym zostanie, wiernym i posłusznym będzie jako do czasu
na który zapisał się. Służby pospolitej obrony nie porzuci, a subordynacji wojskowej zupełnie poddając się gdziekolwiek potrzeba iść im każe. Kommendzie wyznaczonej podległy będzie
i gwałtowności żadnej nikomu z Obywatelów nie uczyni."

Ciekawie wygląda również przysięga wykonana przez poznańskich ochotników z "GWARDII WYDZIAŁU POZNAŃSKIEGO", którzy wystawili oddział liczący przeszło 200 głów umundurowanych, wyposażonych i uzbrojonych w sztucery i gotowych na rozprawienie ze zdrajcami Ojczyzny do tego stopnia, że przy pasach nosili przytroczone powrozy!
Oni przysięgali takimi słowami:

"Ja..., przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu, jako przeciw tym ohydnym Polakom, którzy do wydania deklaracji i wylewu krwi braterskiej sprawcami w sprowadzeniu wojska nieprzyjacielskiego zostali, z azardem życia i majątku następować będę, tudzież przeciwko tym wszystkim którzyby do takowej zbrodni przystępowali albo namawiali, onych jako nieprzyjaciół Oyczyzny ścigać będę i takowych do zwierzchności przyzwoitej donosić przyrzekam.
Tak mi Panie Boże dopomóż."

Ale, jak pamiętamy z historii, opór nie trwał długo. Pomimo zapału, możliwości walki dzięki posiadanym zasobom nie były kontynuowane.
Bezprecedensowa zdrada króla Prus, przystąpienie Stanisława Poniatowskiego do Targowicy i zawieszenie broni, zaprzepaściło na zawsze polską, majową próbę zreformowania państwa.
Oficjaliści nowej władzy, Marszałkowie Konfederacji przepisali nowe teksty do zaprzysiężenia.

"Ja..., przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu w Trójcy Świętej Jedynemu, jako przy utrzymaniu artykułów w tym świętym związku wymienionych i przy wszystkich Generalną Konfederacją Targowicką objętych, najmocniej obstawać będę i od nich nie odstąpię. O wszelkie dobro Oyczyzny oraz o ocalenie wolności, majątków osób i honorów obywatelskich starać się będę. Najmniejszego uszkodzenia Obywatelom nie dopuszczę i obowiązki wiernie dopełniać będę.
Tak Mi Panie Boże dopomóż."

Działyńczyk

Niebawem doszło do II Rozbioru. Ludność z terenów które przypadły sąsiednim dworom, musiała złożyć przysięgi wiernopoddańcze - homagialne.
Oto przykład składanej Imperatorowej Katarzynie II

Działyńczyk

Następnym okresem historii wojskowej przysięgi był czas nazywanym przez historyków "Legionowym".
Powstanie i rozwój polskich jednostek na terenie Italii wynikało z chęci dalszej walki o Ojczyznę.
Jako, że powszechnie uważano iż jest to kontynuacja Powstania Kościuszkowskiego, nie wymagano zatem od oficerów biorących czynny udział w nim składania przysięgi.
Ale nowi oficerowie wraz ze swoimi podkomendnymi musieli ją wykonać.

''Przysięgam nienawiść monarchii i anarchii, przysięgam przywiązanie i wierność Republice i Konstytucji roku III".

Od roku 1799 składano przysięgę na:
"Wolność, równość i system reprezentacyjny".
W Legii Naddunajskiej miano składać następującą przysięgę:

"Przysięgam nienawiść monarchii i arystokracji, wierność Republice Francuskiej i wiecznie trwałym zasadom wolności i równości".

Ale z przyczyn politycznych składanie jej zostało zawieszone.
Czy w późniejszym czasie ją jednak wykonano?
Trudno w tej chwili jednoznacznie stwierdzić.
Natomiast po koronacji Napoleona na cesarza i następnie na króla, treść przysięgi znowu zmieniono. Brzmiała ona następująco:

"Przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu w Trójcy Świętej Jedynemu, iż powołany do obrony kraju mego, największemu z cesarzów i królowi Napoleonowi | wiernym być chcę,
że chorągwi i moich dowódców nigdy nie odstąpię. Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna męko Chrystusa Pana".

Z chwilą wyzwolenia części dawnych ziem polskich powstały zawiązki nowej polskiej armii. Oddziały Księstwa Warszawskiego wykonać miały następującą przysięgę:

"Przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu w Trójcy Świętej Jedynemu, że powołani do rzędu obrońców tego kraju, będziemy Najjaśniejszemu Cesarzowi i Królowi Napoleonowi wierni,
prawu i Rządowi podlegli, przełożonym wojskowym posłuszni i że będziemy do ostatniego tchu bronić Ojczyzny. I że nigdy, póki nam zdrowia stanie, chorągwi naszych nie odstąpimy.
Tak nam Panie Boże dopomóż".
Przysięgę tą uroczyście składano 3 maja 1807 roku.

Przegrana Napoleona zmieniła dotychczasowy układ sił w Europie. Car Wszech Rosji stał się teraz protektorem nowego tworu państwowego jakim zostało Królestwo Kongresowe.
Żołnierze musieli złożyć nową przysięgę:

"Ja,..., przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu Trójcy Świętej Jedynemu,
iż Najjaśniejszemu Aleksandrowi | Cesarzowi Wszech Rosji i Królowi Polskiemu,
Panu naszemu miłościwemu i Jego Następcom wiernie służyć,
w pokoju lub wojnie tak się sprawować będę, jak wojskowemu honor kochającemu przystoi. Obiecując powinności mojej we wszystkim zadosyć uczynić i wszystkie rozkazy zwierzchności
z winnem wykonywać posłuszeństwem. Nie tylko zaś wszystko, coby ku zdradzie lub szkodzie Jego Cesarsko - Królewskiej Mości i Ojczyźnie mojej zmieniać mogło,
przestrzegać i oddalać przyrzekam, lecz oraz w każdym znaczeniu dla dobra Ich i chwały przelewać krew i życie poświęcać za uroczysty przyjmuję obowiązek.
Tak mi Boże Dopomóż i niewinna Syna Jego Męka".

Ustawiczne łamanie Konstytucji Królestwa Kongresowego, pogłębienie się kryzysu gospodarczego i powszechne niezadowolenie,
doprowadziło w końcu do wybuchu zbrojnego zrywu, które przeszło do historii jako Powstanie Listopadowe.
W powstaniu tym podobnie jak w roku 1794 stare oddziały liniowe nie składały nowych przysiąg.
Ale nowe formacje wykonywały ją według następujących słów:

"Przysięgam wierność Ojczyźnie i Narodowi Polskiemu w Sejmie reprezentowanemu.
Przysięgam nie uznawać żadnych władz, jak tylko te które Sejm ustanowił lub jeszcze ustanowi.
Przysięgam popierać wszelkimi siłami sprawę Powstania Narodowego ku ustaleniu bytu, wolności i niepodległości Narodu Polskiego".

Przedstawione powyżej teksty przysiąg składanych na przestrzeni dziejów przez polskich wojskowych, stanowią zaledwie drobny ułamek tych, które przewinęły się przez polską historię.
Ale nawet pobieżna lektura uzmysłowi czytelnikowi jakie znaczenie miała ówczesna przysięga na kształtowanie charakteru i światopoglądu tamtych ludzi. Odwoływanie się do Boga i honoru towarzyszyło wojsku od bardzo dawna, przez stulecia całe, tak w czasach pokoju jak i w czasach wojny. Szanujmy zatem pamięć przodków naszych i zasad którym byli wierni.